Thủ khoa nghèo: Nỗi lo dài sau niềm vui lớn

Đỗ thủ khoa là một tin vui và trọng đại, nhất là với những bạn ở nông thôn. Nhưng sau niềm vui ấy có chắc rằng vẫn là sự hân hoan?

Năm nào cũng vậy, thủ khoa nông thôn đã nhiều, thủ khoa nông dân lại chiếm phần đa số. Trên khắp các mặt báo tràn ngập những tấm gương con em nhà nghèo học giỏi. Tinh thần ấy, nghị lực ấy, đáng khâm phục. Đỗ thủ khoa, nhất là ở nông thôn, xưa nay là vẫn là vinh dự lớn. Sự gia tăng tỉ lệ thủ khoa nông dân khiến người ta thêm lạc quan về thế hệ trẻ và một nông thôn đổi mới. Nhưng, sau niềm hân hoan vui mừng ấy có chắc rằng chỉ là một niềm vui lớn?

Thử dịch chuyển đối tượng câu hỏi và đi tìm nguyên nhân của sự vắng bóng những thủ khoa thành thị, chợt nhận ra: không phải là tất cả, nhưng có một hiện tượng ngày càng phổ biến là học sinh các thành phố lớn trong những năm gần đây đã chẳng còn màng đến việc thi đại học trong nước. Du học từ những năm phổ thông đang trở thành xu hướng phổ biến. Họ được tạo điều kiện học tập tốt nhất từ môi trường gia đình và chính sự năng động, cởi mở của bản thân đô thị.


Niềm vui đỗ thủ khoa có nói lên toàn bộ vấn đề? Theo lẽ thường, vẫn lấy kết quả thi cử để đánh giá, phân loại học sinh. Mặc nhiên, dựa vào tiêu chí trên, người đỗ thủ khoa sẽ là người giỏi nhất, nông thôn có nhiều thủ khoa hơn nghĩa là chất lượng giáo dục tốt hơn thành phố?

Trước hết, phải khẳng định rằng, thủ khoa nông dân là những người có tố chất thực sự. Hoàn cảnh khó khăn đã tạo cho các bạn nghị lực phấn đấu cao và ý chí nỗ lực hết mình để giành lấy kết quả cao nhất. Và cũng chính môi trường ấy, lại khuôn chặt họ ở đích đến chỉ là các trường đại học trong nước.

Trong khi đó, tầm nhìn của thành thị hướng đến một mục tiêu xa hơn. Tại nhiều trường điểm như Amsterdam (Hà Nội), Lê Hồng Phong, Nguyễn Thượng Hiền (TP.HCM)… đến khoảng năm lớp 11, phân nửa học sinh đã lên đường đi du học. Sự chuẩn bị này không phải một sớm một chiều mà đã được các bậc phụ huynh định hướng, tạo điều kiện học tập từ khi con cái học còn rất nhỏ.

Cùng tố chất và trình độ tương đương, liệu học sinh nông thôn có sở hữu được những cơ hội ấy?

Bước chân vào cấp 3, các bạn học sinh thành phố dồn sức vào các chương trình IELTS, TOEFL… để chuẩn bị sang Tây, thì học sinh nông thôn bắt đầu cày cuốc các chuyên ban lựa chọn để thực hiện mơ ước chạm vào cánh cửa đại học ở những thành phố lớn. Thậm chí, dù có tham vọng lớn thì khả năng ngoại ngữ và tài chính cũng không thể giúp học sinh nông thôn đuổi kịp ngay.

Cánh cửa du học hé ra rất hẹp đối với những học sinh đến từ nông thôn. Để đạt được mục tiêu này, họ phải nỗ lực rất lớn, thậm chí phải là nỗ lực mang tính bứt phá. Cơ hội, vì vậy luôn đến chậm hơn ít nhất 3 - 5 năm so với học sinh thành thị. Thiếu thốn về điều kiện kinh tế, định hướng học tập… chính là cái hố ngăn cách khiến học sinh nông thôn khó chạm đến những cơ hội như học sinh ở các thành phố lớn. Những thiệt thòi của con em nông dân không còn là chuyện trong mỗi nhà, nó thực sự đang đặt ra một vấn đề lớn – vấn đề về công bằng xã hội. Và vì thế, đằng sau niềm vui của những tân thủ khoa, phải chăng vẫn còn những trăn trở và lo âu?